Czasem tak bywa, że oczekiwania wobec lektury są tak duże, że żadna książka nie jest w stanie im sprostać. Bardzo cenię sobie serię Dzieł Pisarzy Skandynawskich Wydawnictwa Poznańskiego i raczej w ciemno biorę każdy tytuł. W tym przypadku jednak nieco się rozczarowałam. Być może wynikało to z przeświadczenia, że musi być „świetnie”, być może z tego, że nastąpił u mnie przesyt „literaturą wojenną”.
Nie zniechęcam, proszę sprawdzać, bo „Powiedziała, że nie żałuje” to naprawdę niezły przykład historii widzianej oczyma kobiet, a takiej perspektywy nadal w literaturze nie za wiele. Powieść opowiada o kilku Finkach, które trafiły do norweskiego obozu jenieckiego. Za każdą z nich stoi jakaś wojenna opowieść i różnorodne przyczyny ich powiązań z Niemcami. Finlandia była krajem, który współpracował przez jakiś czas z nazistami. Książka opowiada m.in o różnych standardach w ocenie kolaborujących kobiet i mężczyzn.
Zasadniczo jest to jednak opowieść drogi. Pięć kobiet obawiając się o swój los decyduje się przedostać z Norwegii do Finlandii na piechotę. Podczas tej wędrówki poznajemy bohaterki i częściowo ich biografie. I ja właśnie z tą wędrówką mam problem. Wiadomo, że nie jest ona tylko do konkretnego celu, ale również w głąb siebie. Oczywistym jest, że zmieni też uczestniczące w wędrówce postaci. U mnie niestety nie „zaiskrzyło” z żadną z bohaterek, może nieco z najstarszą Aili. Ta proza ( być może to cecha, skandynawskich korzeni) była dla mnie chłodna, surowa i bezosobowa. Niby widzimy świat oczami kilku pań, ale jest on jakiś przefiltrowany, teatralny i dość przewidywalny. Ja dość regularnie „podczytuje” książki o tej tematyce, więc dla mnie nie było w powieści nic odkrywczego. Co nie oznacza absolutnie, że komuś ta książka nie sprawi czytelniczej radości. Porusza ważne problemy, pokazuje kawałek mało znanej historii, analizuje ludzkie postawy, nierówne traktowanie, wykluczenie. Jest też opowieścią o marzeniach i niespokojnym czasie, w którym trudno było je realizować.
Kinnunen Tommi. Powiedziała, że nie żałuje. Wydawnictwo Poznańskie, 2023
Seria: Seria Dzieł Pisarzy Skandynawskich
Tłumaczenie: Sebastian Musielak