Książka, która powstała z potrzeby wyjaśnienia sobie, a przy okazji i nam, jak funkcjonowała maszyneria faszystowskich Niemiec. Książka, która dotyczy zbrodniczego wycinka tych działań, chyba mało znanego i traktowanego jak odprysk wojny, a tak naprawdę wpływającego na losy mnóstwa osób. To bardzo rzetelna, podbudowana aparatem naukowym praca, ale równocześnie opowieść osobista. Mama autorki książki była robotnicą przymusową, a reperkusje jej pobytu w niewoli jej rodzina ponosiła długie lata. I między innymi to skłoniło Sophie Hodorowicz Knab do tak wnikliwych poszukiwań i przypomnienia o kobietach, których losy uległy zapomnieniu.
Naznaczone literą „P” to opis etapów zmagań wywiezionych do Niemiec młodych kobiet, wyrwanych brutalnie z domów rodzinnych i ojczyzny. Autorka przedstawia w kolejnych rozdziałach fazy tej „podróży” i nakreśla tło historyczne. Kolejno pisze o: rekrutacjach i łapankach; obozach przejściowych; transportach, przyjazdach, dekretach; życiu i pracy w rolnictwie i fabrykach; zdrowiu, chorobach i hospitalizacji; ciążach i rodzeniu dzieci w nazistowskich Niemczech; ostatnich dniach wojny i obozach dla osób wysiedlonych. Autorka przeplata opowieść wspomnieniami uczestniczek tych wydarzeń, co daje lekturze wymiar nie tylko publikacji popularnonaukowej, ale nadaje jej ludzką twarz. Sophie Hodorowicz Knab zmaga się z ogromem materiału i czasem można odnieść wrażenie, że wyjaśnia rzeczy oczywiste. To jednak refleksja polskiego czytelnika, ponieważ ja i moi rówieśnicy część wiedzy przekazanej na kartach książki mamy w krwiobiegu. To jednak lektura napisana przez Amerykankę polskiego pochodzenia z przeznaczeniem zapewne na rynek czytelniczy zza oceanem. Wydaje się, że wyjaśnianie podstawowych zagadnień może też być pomocne czytelnikowi niewprowadzonemu w ten temat. Książka interesująca, odsłaniająca kulisy kobiecych losów i potwierdzająca, że historia jest kobietą. To ostatnie stwierdzenie proszę potraktować z lekkim przymrużeniem oka, chociaż autorka w centrum swoich rozważań postawiła właśnie kobiety. W związku z tym, że tak niewiele książek poświęconych historii dotyczy kobiet ta lektura staje się niezwykle ważną i z tego powodu.
Hodorowicz Knab Sophie. Naznaczone literą „P”. Polki jako robotnice przymusowe w III Rzeszy 1939-1945. Wydawnictwo Literackie, 2018
Tłumaczenie: Wojciech Tyszka