Książka z nurtu, który zawładnął polską literaturą i „nie odpuszcza”. Ja nie mam z tym problemu, bo lubię czytać tematycznie i kolejne uchylenie drzwi do poznania chłopskich losów, tym razem za pomocą fotografii, było uzupełnieniem tego co już wcześniej przeczytane.
Agnieszkę Pajączkowską zajmują zdjęcia i wszystko co z nimi związane. Wydobywa z ludzkiej niepamięci wspomnienia o ludziach, którzy się na fotografiach znajdują, tych którzy są na nich uchwyceni przypadkowo oraz tych, którzy są ich autorami. Snuje rozważania dotyczące fotografii „podpierając” się teoretykami tej sztuki, wymyśla historie i przybliża prawdziwe okoliczności powstania zdjęć, odnajduje różne konteksty, wybiera z tego fragmenty, które rozsupłuje i rozbudowuje. Prawdziwie mrówcza robota zamieniona na bardzo ważną lekturę.
Agnieszkę Pajączkowską zajmują szczególne zdjęcia. Są to fotografie, którymi do tej pory interesowało się niewielu, bo to wytwory chłopów lub chłopów i chłopki przedstawiające. Autorka potwierdza, że w związku z tym, że te prace nie były w kręgu zainteresowań badaczy czy twórców, to podstawową trudnością było ich zdobycie. Jak już się to udało wyciągnąć z rodzinnych albumów czy przepastnych archiwów, to kolejny krok wcale nie był prostszy. Większość tych zdjęć okazywała się tak mało ważna, że odtworzenie tego w jakich okolicznościach powstały i kto na nich był lub kto naciskał na migawkę, było bardzo trudnym zadaniem. Autorka jednak nie poprzestawała tylko na tym. Fascynowało ją to też to czego nie było na zdjęciach. Z materiałów, którymi dysponowała napisała opowieść o polskiej wsi dokumentując to utrwalonymi wizerunkami jej mieszkańców. Powstała praca o historii społecznej tych najniżej postawionych w hierarchii, równocześnie (co wszyscy ostatnio podkreślają), tych których było najwięcej i tych, o których wiemy najmniej.
To książka do wielokrotnego czytania, bo za każdym razem można podążyć za autorką i ponownie odnaleźć różne tropy. Dla mnie przygoda.
Pajączkowska Agnieszka. Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii. Wydawnictwo Czarne, 2023